Hageblåbær

av Lars Ketil Flesland, Etne, Ølen og Vindafjord forsøksring

Kva er hageblåbær

Hageblåbær er kryssingar mellom fleire Nord-Amerikanske Vaccinium-arter. Dei to viktigaste er Vaccinium corymbosum, (Highbush) og Vaccinium angustifolium, (Lowbush). Buskene vert 1,2-2,0 meter høge, alt etter sort og kultur. Plantene brukar 6-9 år på å nå full produksjon. I USA er avlingane i middel ca. 750 kg pr dekar, men kan i gode felt koma opp i over 3000 kg pr dekar. Her i landet håpar vi på avlingar på ca. 700 kg pr dekar. Som hjå t.d. eple kjem blomstrane på 1 år gamle smågreiner. Blomstringa startar vanlegvis i mai, og bæra modnar frå sist i juli. Bæra heng i klase og modnar eitt for eitt. I forhold til våre ville blåbær, er hageblåbær svært store. Vanleg bærvekt er 1,5-4,0 gram. Bæra er fargelause inni, noko som gjer at dei ikkje fargar av på tenner og klede. Smaken minner om vanlege blåbær, men er kanskje noko søtare.

 Fig 1. Klase av Puru                               Fig 2. Sorten Earliblue i korg

 

Stadval

Hageblåbær bør berre plantast på dei klimatisk beste stadane i midtre og indre fjordbygder. Felta må skjermast mot vind og sjøròk. Hjå oss har særleg austavind og nordavind i mai vist seg farleg. Feltet bør ikkje leggjast på stadar der kaldlufta samlar seg. Beste staden er svakt bakkehall mot sør-sørvest.

Jord

Som andre lyngplantar likar hageblåbær sur og lett jord. pH bør liggje mellom 4,0 og 5,3. Rotnettet er grunt og manglar rothår. Dette gjer at jorda må vera laus og ha jamn tilgang til næring og vatn. Den beste jorda er ei laus skogsjord med mykje organisk materiale i.

Kultur

Hageblåbær vert planta på drill. Vi tilrår å dekka drillen med fiberplast av mypex-typen. Dette vil redusera problemet med ugras, auka temperaturen i jorda og gjera jordstrukturen betre. Vi kan også dekka drillen med bork eller flis, men dette fører til lågare temperatur i jorda og større problem med ugras. Vi tilrår å installera dryppvatningsanlegg. Planteavstand er 1,5-2,0 m, og radavstand 2,5-3,5 m.  Når buskane kjem i bering bør ein kunna dekka feltet til mot fugl.

Plantevern

Det er få plantevernproblem i hageblåbær. Ugras er største problemet. Jorddekke er her det beste middelet. Det fisnt selektive middel mot grasugras, og vi kan bruka svimiddel mot frøugras. Ingen insekt har til no skapt alvorlege problem i hageblåbær. Lokalt har likevel rotsnutebiller og bladlus gjort ein del skade. Vi har ein soppsjukdom som har gjort skade i mange felt, nemleg “Greinkreft” Godronia cassandrae. Denne angrip borken på eitt og to år gamle greiner og drep desse. Einaste tilrådde middel er å klippe bort og fjerna sjuke greiner, og å hindre vidare spreiing. Mot gråskimmel kan ein sprøyte med Euparen M eller Teldor før kart-danning.

Sortar

Det finst eit utal sortar å velja mellom. Dei fleste er for seine for våre klimaforhold, eller er for lite vinterherdige. I eit produksjonsfelt bør der vera minst 2 sortar for å sikra krysspollinering. For mange sortar fører til ulemper ved hausting og sal. Følgjande sortar vert tilrådd planta:

Earliblue. Buskene vert opp til 1,8 m høge. Middels store, lyseblå bær med svært fast fruktkjøtt og god aroma. Bæra er vidare middels sure og sprekk lite. Tidlegaste sorten hjå oss, med modne bær frå sist i juli. Sorten er herdig, har opprette og kraftige greine er lett og forma og produktiv. Bæra dett ikkje av buska.

Duke. Tidleg sort, 1-2 veker etter Earliblue. Kraftige, opprette buskar med mange men lite greina skot. Hardfør sort. Relativt sein blomstring. Middels store, lyst blå bær. Faste med lite merke etter stilken. Mild smak som vert meir aromatisk etter nokre timars kjølelagring. Konsentrert modning. Ein av dei sortane I USA med sterkast auke i areal. Hjå oss har mange hatt problem med å få sorten til å overleva i feltet. Kva dette skuldast veit vi ikkje sikkert, men frå USA er det meldt at Duke er særleg var for vassjuk jord.

Patriot. Middels tidleg. Kraftig busk, 1,2-1,8 m høg, open, opprett, herdig og produktiv. Frukta har god farge og smak, men har ein tendens til å gje for stor avling. Konsentrert haustetid. Eit problem er at bæra vert blå før dei er heilt modne, noko som gjer han vanskeleg å plukka.

Bluecrop. Sein. Bæra middels store, skalet lyst blått og kjøtet fast. Modne bær dett etter kvart av buska. Lause bærklasar. God smak, moderat aromatisk. Kraftige plantar, 1,6-2,0 m høg, spreidd vekst, svært produktive, toler noko tørke. Plantane har ein tendens til for sterk bærsetjing om ein ikkje klipper skikkeleg. Dette er ein av dei mest planta sortane i Noreg og viktigaste sort på verdsbasis.

Toro. Sein. Kraftig, opprett og produktiv busk. Bæra er store med små tørre blomsterarr. Faste lyseblå bær med god aroma. Konsentrert modning. Modnar samstundes med Bluecrop. Tolererer varierande vintertemperaturar godt. Er ein god sort saman med Bluecrop.

Hardiblue. Sein. Opp til 2,2 m høg. Bæra er middels store, lyseblå og temmeleg søte. Fullmodne bær har ein tendens til å skrumpa inn. Bærklasane er opne. Buskene er stivt opprette og kraftige. Modnar samstundes med Bluecrop. Var av hovudsortane i Noreg i starten, og er den sorten som i forsøka ved Noregs landbrukshøgskole har gitt størst avling. På grunn av små bær, vert ikkje sorten tilrådd planta som handselssort, men er truleg beste sort for privathagar.

Gjødsling

Hageblåbær krev jamn tilgang på næring. Som mange andre hagevokstrar, toler ikkje hageblåbær klorhaldig gjødsel. Etter ei moderat grunngjødsling med 40-60 kg fullgjødsel^® 11-5-18 mikro, eller 3-4 tonn utgjæra husdyrgjødsel (alt pr dekar), er det oftast berre naudsynt å gjødsle med nitrogen dei første åra.

Tabell 1. Næringskrav

 ^a Tala i parentes viser variasjon etter jordart og alder på buskene.

 Tabell 2. Gjødselmengder i kg/daa, gjødsla strødd langs drillen.

Kjelder: NEAES-1992 og Hydro Agri 2003

Tabell 3. Gjødselmengder i kg/daa, gitt gjennom dryppvatningsanlegg

* Tala over gjeld effektivt gjødsla areal. Ved breigjødsling, der gangareal mellom rekkjene vert gjødsla, må mengda aukast tilsvarande.

** Bruk i kombinasjon med CalsiNit™ ved pH lågare enn 5,0 og i kombinasjon med Ammoniumsulfat ved pH over 5,0.

Ved dryppvatning har ein gjødsel i alt vatn fram til ca. 1. juli, ikkje seinare. Ved bruk av fastgjødsel strør ein ut halvparten av årleg gjødselmengd når buskene byrjar å bløme, og resten fordelt på ei eller to gjødslingar fram til ca 1. juli. Bladgjødsling med bor og sink like etter hausting kan gjera blomeknoppane sterkare mot vinterskade (100 ml i 20 liter vatn).

Vatning

Jamn tilgang på vatn er viktig. Før vi plantar hageblåbær, må vi forsikre oss om at vi kan få til vatning, og at vasskjelda held også i tørre år. Særleg i modningstida er det viktig å ha nok vatn. Om ikkje vert bæra små. Dryppvatning er den beste metoden. Spreiarvatning kan føra til større problem med soppsjukdomar.

 Økonomi